ข่อย มีชื่อเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สนนาย  เป็นไม้ยืนต้นที่ชาวไทยรู้จักกันดี  เพราะข่อยนั้นถือได้ว่าเป็นแปรงสีฟันในยุคแรกๆของประเทศไทยเลยทีเดียว คนโบราณเชื่อกันว่าหากบ้านใด ที่ปลูกต้นข่อยเอาไว้ภายในบริเวณบ้าน ก็จะมีความมั่นคงปลอดภัย และแคล้วคลาดจากอันตรายที่เกิดจากผู้ไม่หวังดี หรือศัตรูที่อาจทำอันตรายแก่สมาชิกภายในบ้าน และผู้คนในบ้านก็จะมีความแข็งแกร่ง อดทนได้ดีเยี่ยมอีกด้วย ซึ่งความเชื่อนี้ก็เกิดขึ้นเพราะต้นข่อยนั้น เป็นต้นไม้ที่แข็งแรงทนทาน มีอายุยืนหลายชั่วอายุคน และใบของมันยังนำมาโบกพัด เพื่อขับไล่สิ่งชั่วร้ายให้พ้นไปจากบ้านได้เช่นกัน

  ภาพโดย : น.ส.ชลดา  กทิศาสตร์

ชื่อวิทยาศาสตร์                   :   Streblus asper  Lour.
 
ชื่อสามัญ                           :   Siamese rough bush, Tooth brush tree
 
วงศ์                                 :   Moraceae
 
ชื่ออื่น                               :  ตองขะแหน่ (กาญจนบุรี) กักไม้ฝอย (ภาคเหนือ) ส้มพอ (เลย) สะนาย (เขมร)

                      ข่อยเป็นไม้ต้นขนาดเล็ก - กลาง สูง 5-15 ม. ไม่ผลัดใบ ลำต้นค่อนข้างคดงอ เป็นปุ่มปม รูปทรง (เรือนยอด) พุ่มกลม  แน่นทึบ พบทั่วไปในที่ราบ  ในป่าเบญจพรรณแล้งจนถึงป่าดิบแล้งทั่วไปที่อยู่สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง 20-600 เมตร  ในต่างประเทศพบในลาว   พม่า  เขมร

  ใบ

                 ใบเดี่ยวเรียงตัวแบบสลับ ตัวใบมีรูปร่างหลายลักษณะ มีทั้งรูปรี รูปสามเหลี่ยมขนมเปียกปูน รูปไข่ ปลายมนโค้ง โคนใบแหลม ขอบใบหยัก ขนาดกว้าง 2-4 ซม. ยาว 3-7 ซม. เนื้อใบหยาบและระคายมือ

  ดอก 

               ดอกตัวผู้และดอกตัวเมียอยู่ต่างดอกกัน ออกใบที่ปลายกิ่ง  ดอกตัวเมียอยู่เดี่ยวๆ ดอกตัวผู้มีขนาดเล็กกว่ามาก  และอยู่รวมกันเป็นช่อกระจุก สีขาวหรือเหลืองอ่อน ออกดอก ระหว่างเดือนมกราคม - กุมภาพันธ์

  ผล

               รูปไข่ ขนาดประมาณ 0.5 ซม.  มีเนื้อฉ่ำน้ำหุ้ม  มีเมล็ดขนาดประมาณเมล็ดพริกไทย  ผลแก่สีเหลือง  เนื้อหุ้มเมล็ดมีรสหวานกินได้ นกชอบกิน ผลแก่ระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ - เมษายน