ดอกเข็ม : แหล่งเรียนรู้โรงเรียนสตรีศรีสุริโยทัย

ดอกเข็ม : แหล่งเรียนรู้โรงเรียนสตรีศรีสุริโยทัย

ชื่อพฤกษศาสตร์ : Ixora spp.
ชื่อสามัญ : West Indian Jaxmine (เข็มเศรษฐี)
ชื่อวงศ์ : Rubiaceae
วรรณคดีไทยที่กล่าวถึง กาพย์ห่อโคลงนิราศทองแดง มหาเวสสันดรชาดก
ถิ่นกำเนิด ไทย พม่า มาเลเซีย
ดอกเข็มขาวพวงนั้นฉันถวาย แต่กลิ่นอายคลายพร้อมไม่หอมหวาน
สารภีที่ใส่มาในพาน ของเยาวมาลย์แม่อุบลคนสำคัญ
( พระอภัยมณี : สุนทรภู่ )
เป็นไม้พุ่มมีขนาดเล็กถึงขนาดกลาง ชอบดินร่วนซุยที่ชุ่มชื้นพอเหมาะ ชอบแ



ดดจัด ทนแล้ง ให้ดอกตลอดปี มีพันธุ์ต่าง ๆ มากมายหลายชนิด เช่น เข็มเศรษฐี I. Macrothyrsa เข็มเหลือง – I. Chinensis เข็มแดง – I. Coccinea เข็มยาว – I. Finlaysoniana เข็มญี่ปุ่น – I. Strictra เป็นต้น เข็มมีใบสีเขียวแก่ ใบแข็งหนา ไม่ค่อยเรียบ ดูย่นเล็กน้อย ใบออกเป็นคู่ตามข้อกิ่ง รูปร่างใบมีทั้งใบยาว โคนและปลายเรียว เช่น เข็มเศรษฐี ใบป้อมเช่นเข็มเหลืองและใบเล็กเช่นเข็มญี่ปุ่น ทั้งนี้แล้วแต่พันธุ์ ออกดอกเป็นช่อแบนใหญ่ ที่ปลายยอดหรือกิ่งข้าง ดอกมีหลากสีด้วยกันคือ สีแดง ส้ม ชมพู เหลือง และขาว เป็นต้น ดอกเข็มมีลักษณะเป็นหลอดเล็ก ๆ ที่ปลายหลอดมีกลีบแยกจากกันเป็น 4 กลีบ คล้ายรูปดาว ถ้าดอกซ้อนอาจจะมีถึง 8 กลีบ หรือมากกว่านั้น ปลายกลีบอาจโค้งมน หรือ แหลม โคนดอกเป็นหลอดยาวติดอยู่กับรังไข่ เมื่อดอกตูมมีลักษณะเป็นรูปเรียวคล้ายเข็ม เกสรตัวผู้ติดอยู่ที่หลอดดอกด้านบน และอยู่สลับกับกลีบ เกสรตัวเมียยื่นเลยหลอดดอกออกมา มี 2 แฉก เข็มจะออกดอกตลอดทั้งปี น้ำหวานจากดอกเข็มมีปริมาณมาก เราสามารถดูดน้ำหวานด้วยปากโดยตรงจากดอกเข็มแต่ละดอกได้โดยง่าย
ขยายพันธุ์ การเพาะเมล็ด และด้วยการตอน วิธีปักชำกิ่ง
ป ระโยชน์ของดอกเข็ม
รากมีรสหวานใช้รับประทานแก้โรคตา เจริญอาหาร ใบใช้เป็นยาฆ่าพยาธิ ดอกแก้โรคตาแดง ตาแฉะ ผลแก้โรคริดสีดวงในจมูก
เข็มเป็นไม้พุ่มซึ่งมีดอกสวยงามชนิดหนึ่งที่อยู่ในวงศ์ RUBIACEAE ลักษณะของดอกจะเกิดจากการอยู่รวมกันเป็นช่อๆมีหลากหลายสี มีคุณค่าทางสมุนไพรบางทีก็อาจนำมาทำเป็นอาหารได้
ลักษณัทั่วไป
ต้นเข็มเป็นพรรณไม้ยืนต้นมีพุ่มขนาดเล็กจนถึงขนาดกลางขนาดลำต้นมีความสูงประมาณ3-5 เมตรลำต้นเป็นต้นเดี่ยวหรือแตกกอแผ่สาขาออกไปเป็นต้นต้นเล็กกลมขนาดเส้นรอบวงประมาณ 4-10 เซนติเมตรลำต้นเรียบสีน้ำตาลกิ่งยอดมีสีเขียวแตกกิ่งตรงขึ้นด้านบน ใบเป็นใบเดี่ยวออกเป็นคู่สลับกันรอบต้นและกิ่ง ใบแข็งเปราะมีสีเขียวสด โคนใบมนปลายใบแหลม ลักษณะใบมีขนาดและรูปร่างแตกต่างกันตามชนิดพันธุ์ออกดอกเป็นช่อออกตรงส่วนยอดซึ่งมีก้านดอกชูไว้ภายในช่อประกอบด้วยดอกเล็กๆลักษณะเป็นหลอดเล็ก ๆ ซึ่งมีกลีบอยู่ส่วนบน ประมาณ 4-5 กลีบ กลีบเล็กแหลม ลักษณะดอกและสีสรรแตกต่างกันไป
การเป็นมงคล
คนไทยโบราณเชื่อว่า บ้านใดปลูกเข็มไว้ประจำบ้าน จะทำให้มีความฉลาดเฉียบแหลม เพราะเข็มคือสิ่งที่มึความแหลมคมดังนั้นคนไทยโบรานจึงใช้ดอกเข็มในพิธีไหว้ครูเพื่อจะได้เป็นนักปราชญ์ที่มีสติปัญญาฉลาดเฉียบแหลมนอกจากนี้ยังใช้ดอกเข็มเป็นเครื่องบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และพิธีทางศาสนาได้เป็นสิริมงคลยิ่งนัก
ตำแหน่งที่ปลูกและผู้ปลูก
เพื่อเป็นสิริมงคลแก่บ้านและผู้อาศัย ควรปลูกต้นเข็มไว้ ทางทิศตะวันออก ผู้ปลูกควรปลูกในวันพุธเพราะโบราณเชื่อว่าการปลูกไม้เพือเอาประโยชน์ทั่วไปทางดอก ให้ปลูกในวันพุธ
การปลูก
1. การปลูกในกระถางเพื่อประดับภายนอกอาคารบ้านเรือน ใช้กระถางทรงสูงขนาด 8-12 นิ้ว ใช้ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก : แกลบผุ
ดินร่วนอัตรา1:1:1 ผสมดินปลูกควรเปลี่ยนกระถางปีละครั้งเพราะการเจริญเติบโตของทรงพุ่มโตขึ้นและเพื่อเปลี่ยนดินปลูก
ใหม่ทดแทนดินปลูกเดิมที่เสื่อมสภาพไป
2. การปลูกในแปลงปลูกเพื่อประดับบริเวณบ้านและสวนนิยมปลูกเป็นกลุ่มตกแต่งสวนบริเวณบ้านหรือปลูกเป็นแนวรั้วก็ได้
สามารถตัดแต่ง และบังคับรูปทรงได้ตามความเหมาะสม และความต้องการของผู้ปลูก ขนาดหลุมปลูก 30 x 30 x 30 เซนติเมตร
ใช้ปุ๋ยคอก หรือปุ๋ยหมัก : ดินร่วน อัตรา 1:2 ผสมดินปลูก
การดูแล
แสง ต้องการแสงแดดจัด หรือกลางแจ้ง
น้ำ ต้องการปริมาณน้ำปานกลาง สามารถทนต่อความแห้งแล้ง การให้น้ำ 3-5 วัน/ครั้ง
ดิน ชอบดินร่วนซุย ดินร่วนปนทราย มีความชุ่มชื้น
ปุ๋ย ใส่ปุ๋ยคอกหรือปุ๋ยหมัก อัตรา 0.5-1 กิโลกรัม/ต้น ควรใส่ 5-6 ครั้ง/ปี
การขยายพันธ์ การปักชำ การเพาะเมล็ด การตอน วิธีที่ได้ผลดีและนิยมกัน คือ การปักชำและการตอน
โรค ไม่ค่อยพบและมีปัญหาเรื่องโรค เพราะเป็นไม้ที่ทนทานต่อโรคได้ดี
ดอกเข็ม กับความหมาย
ขึ้นชื่อว่าดอกเข็มแล้ว คงไม่มีใครไม่รู้จัก และความหมายหนึ่งที่เราต่างก็รู้กันสำหรับดอกเข็มก็คือ ดอกเข็มหมายถึง ความฉลาดหลักแหลม อันเปรียบเสมือนเข็มที่มีความแหลมคม เราจึงใช้ดอกเข็มในพิธีไหว้บูชาครูกันทุกปี แต่แน่นอนค่ะว่าเมื่อเรามีความหมายของดอกเข็มมาฝากเพื่อนๆ กันแล้วนั้น ต้องไม่ใช่หมายถึง ความฉลาดหลักแหลมอย่างเดียวแน่นอนค่ะ
เมื่อมีการเทียบหาไม้มงคลประจำวันเกิดแล้ว ดอกเข็มก็เป็นอีกพันธุ์หนึ่งที่เหมาะกับคนเกิดวันศุกร์ และเมื่อเทียบไม้มงคลประจำราศีเกิดนั้น ดอกเข็มจะเหมาะกับคนที่เกิดราศีกุมภ์
เกี่ยวกับความเชื่อในการการเสริมสิริมงคลนั้น เชื่อว่าบ้านใดปลูกดอกเข็มไว้ประจำบ้าน จะทำให้ผู้ที่ปลูกและผู้ที่อาศัยอยู่ในบ้านมีความฉลาดหลักแหลม รู้จักรักษาเอาตัวรอดจากสถานการณ์คับขันเฉพาะหน้า ยิ่งครอบครัวใดมีเยาวชนที่กำลังศึกษาเล่าเรียนอยู่ ก็จะเกิดความสิริมงคลแก่ผู้นั้นเป็นอย่างยิ่ง การปลูกดอกเข็มจึงเป็นการกระตุ้นให้เกิดความสนใจใฝ่รู้ในสิ่งที่มีประโยชน์ สามารถเพิ่มพูนความรู้ความสามารถของตนได้
การปลูกดอกเข็มตามความเชื่อทางสิริมงคลนั้น ควรให้คนที่ให้ความสำคัญกับการศึกษาเล่าเรียนเป็นผู้ลงมือปลูก เพราะเชื่อว่าจะทำให้เกิดสิริมงคลแก่ผู้อยู่อาศัย ทิศที่เหมาะแก่การปลูกคือ ทิศตะวันออก โดยสามารถนำไปปลูกเป็นแนวรั้วได้ หากจะเคลื่อนย้ายหรือปลูกลงดินควรทำในวันพุธ ไม้ชนิดนี้จึงจะให้ผลในทางมงคลมากยิ่งขึ้น
การปลูกและการขยายพันธุ์
มีทั้งการเพาะเมล็ด และการทาบกิ่ง
ในการปลูกต้นดอกเข็ม ไม่ยุ่งยาก เพราะดอกเข็มทนทานต่ออากาศแล้งได้ดีชอบแสงแดด จึงควรปลูกที่กลางแจ้ง
การบำรุงรักษาและศัตรูพืช
การบำรุงรักษาในระยะแรกๆ ควรให้นำ้สม่ำเสมอ เป็นประจำ และควรพรวนดินให้รากเจริญเติบโตได้ดี
หลังจากที่ต้นเริ่มแข็งแรงไม่จำเป็นต้องลดน้ำบ่อย ลดสัปดาห์ละ 1 - 2 ครั้งก็พอ หรือว่าจะไม่ลดเลยก็ได้ (ถ้าปลูกในพื้นดิน เพราะสามารถทนแล้งได้ดีมาก)
ศัตรูพืชของดอกเข็มไม่ค่อยมี แต่ถ้าจะมีก้เป็นหนอนผีเสื้อชนิดที่มีขน
การเป็นมงคล
คนไทยโบราณเชื่อว่า บ้านใดปลูกเข็มไว้ประจำบ้าน จะทำให้มีความฉลาดเฉียบแหลม เพราะเข็มคือสิ่งที่มึความแหลมคม ดังนั้นคนไทยโบรานจึงใช้ดอกเข็มในพิธีไหว้ครูเพื่อจะได้เป็นนักปราชญ์ที่มีสติปัญญาฉลาดเฉียบแหลมนอกจากนี้ยังใช้้ดอกเข็มเป็นเครื่องบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และพิธีทางศาสนาได้เป็นสิริมงคลยิ่งนัก
แหล่งอ้างอิง : http://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B9%87%E0%B8%A1_(%E0%B8%9E%E0%B8%B7%E0%B8%8A)
เพิ่งแจ้งส่ง
ครูพูนศักดิ์ สักกทัตติยกุล
ทำด้วยใจ ไปด้วยฝัน
ไม่แจ้งส่ง
ผ่านมาหลายวัน รีบปรับปรุง เพิ่มเติม ให้สวยงาม ดูดี และครบถ้วนด้วยนะจ้ะ
1. น่าจะทำเป็นป้ายแบนเนอร์ชื่อเรื่อง
2. รูปภาพที่ถ่ายมาน่าจะมีการตกแต่งให้ดูดี
3. ควรบอกสถานที่อยู่ของแหล่งเรียนรู้ และจำนวนแหล่งเรียนรู้ที่นำเสนอว่ามีกี่แห่ง
4. ควรมีข้อคิดเห็นจากสมาชิกของชาวสตรีศรีสุริโยทัย
5. ใช้ Google Map บอกที่ตั้งของแหล่งเรียนรู้
6. ควรสรุปเนื้อหาทั้งหมดเป็นภาษาอังกฤษ ความยาวประมาณ 5 บรรทัด
7. ควรบูรณาการเข้ากับสาระวิชาทั้ง 8 กลุ่มสาระวิชาที่กำลังเรียนอยู่ให้ได้
8. ใช้คำสั่ง <!--pagebreak--> เพื่อแบ่งหน้าให้เหมาะสมด้วย
จึงขอมอบนกแก้วไปเลี้ยงก่อนนะ
แหล่งที่มาของภาพ http://img.kapook.com/image/pet/indian-parrot.jpg
ครูพูนศักดิ์ สักกทัตติยกุล
ทำด้วยใจ ไปด้วยฝัน