เครื่องมือทางภูมิศาสตร์
 การศึกษาข้อมูลทางภูมิศาสตร์  ของมนุษย์ในระยะแรก จะเก็บข้อมูลด้วยวิธีการง่ายๆ ไม่
สลับซับซ้อน    แต่เมื่อเริ่มพัฒนาทางด้านความคิดจึงได้มีการคิดและรู้จักสร้างเครื่องมือทางภูมิศาสตร์ขึ้นใช้  จนถึงปัจจุบันได้มีการนำเทคโนโลยีต่างๆมาช่วยในการศึกษาและจัดเก็บข้อมูล  เช่นเครื่องคอมพิวเตอร์  ดาวเทียม  เป็นต้น
 1.แผนที่ (MAP) 
  แผนที่ เป็นเครื่องมือสำคัญในการศึกษาวิชาภูมิศาสตร์ เพราะแผนที่คือการจำลองและย่อส่วนพื้นผิวโลกที่โค้งกลมลงบนพื้นผิวที่แบนราบตามที่ต้องการ คล้ายกับมองผิวโลกลงมาจากที่สูงโดยใช้เครื่องหมายและสัญลักษณ์ที่กำหนดขึ้น  ประกอบด้วยแผนที่  3 ชนิดดังต่อไปนี้
     1.1แผนที่ภูมิประเทศ  ( topographic map) เป็นแผนที่แสดงความสูงต่ำของผิวโลกจากระดับทะเลปานกลาง ทั้งส่วนที่เป็นแผ่นดินและพื้นน้ำ ซึ่งอาจแสดงด้วยเส้นชั้นความสูง  เงา หรือแถบสี
ก็ได้  แผนที่ภูมิประเทศ ที่ใช้ส่วนมากมี 2 มาตราส่วนคือมาตราส่วนเล็ก 1: 250,000และมาตราส่วนใหญ่1: 50,000 ซึ่งทั้ง 2 มาตราส่วนใช้เป็นแผนที่ต้นร่างหรือใช้ปรับแก้ไขข้อมูลจากดาวเทียมได้เป็นอย่างดี เนื่องจากมีจุดพิกัดอ้างอิงได้
     1.2แผนที่เฉพาะแบบหรือเฉพาะเรื่อง ( thamatic  map) เป็นแผนที่ที่จัดทำขึ้นเพื่อแสดง
ข้อมูลหลักอย่างใดอย่างหนึ่ง  โดยอาจจะซ้อนอยู่บนแผนที่พื้นฐาน    เช่นแผนที่ท่องเที่ยว   แผนที่เส้นทางประเทศไทย  แผนที่การเมือง หรือแผนที่รัฐกิจ  แผนที่แสดงเขตภูมิอากาศ   แผนที่ดิน   แผนที่การใช้ประโยชน์ที่ดิน    ธรณีวิทยาและแหล่งแร่   เป็นต้น
     1.3 แผนที่เล่ม (Atlas)  เป็นการรวมแผนที่หลายฉบับไว้ในเล่มเดียวกันและอาจมีแผนภูมิ 
รูปภาพ  สถิติและตารางที่เกี่ยวข้องกับแผนที่นั้นประกอบด้วยก็ได้
 2.ลูกโลกจำลอง
  ลูกโลกจำลองเป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นเพื่อจำลองลักษณะของโลก  แสดงที่ตั้ง  อาณาเขตพรมแดนของประเทศต่างๆ   เป็นสื่อในการเรียนการสอนเกี่ยวกับโลกได้เป็นอย่างดี  ซึ่งแสดงสิ่งต่อไปนี้
      2.1รูปทรงของโลก

  โลกมีรูปทรงกลมคล้ายลูกฟุตบอลหรือบาสเกตบอล  เนื่องจากโลกอยู่ห่างจาก

ดวงอาทิตย์ 147- 152 ล้านกิโลเมตร มีเส้นผ่านศูนย์กลางที่เส้นศูนย์สูตร ยาว  12,756 กิโลเมตรและมีเส้นผ่านศูนย์กลางจากขั้วโลกเหนือถึงขั้วโลกใต้ยาว  12,714 กิโลเมตร  จึงเห็นได้ว่ารูปทรงของโลกไม่เป็น
ทรงกลมอย่างแท้จริง แต่จะมีลักษณะแบนเล็กน้อย ทางด้านขั้วโลกเหนือและขั้วโลกใต้  บนผิวโลกจะมีองค์ประกอบหลัก 2 ส่วนคือ ส่วนที่เป็นพื้นน้ำ  ได้แก่มหาสมุทรต่างๆ มีเนื้อที่รวมกัน  227  ล้านตารางกิโลเมตร และส่วนที่เป็นแผ่นดิน ได้แก่ทวีปและเกาะต่างๆ  มีเนื้อที่รวมกัน  90  ล้านตารางกิโลเมตร  เมื่อรวมทั้งพื้นน้ำและแผ่นดินแล้ว โลกจะมีเนื้อที่รวมกัน  317  ล้านตารางกิโลเมตร  โดยคิดสัดส่วนพื้นน้ำเป็น 2 ใน 3 ส่วนและส่วนที่เป็นแผ่นดิน 1 ใน 3ส่วน
      2.2องค์ประกอบของลูกโลกจำลอง
  ลูกโลกจำลองมีหลายแบบตามวัตถุประสงค์ของการแสดง ซึ่งอาจแบ่งได้เป็น 2 แบบคือ
1) แสดงลักษณะผิวโลก โดยแบ่งผิวโลกออกเป็น 2 ส่วนอย่างชัดเจนคือส่วนที่เป็นพื้นน้ำ
ซึ่งได้แก่น้ำทะเลเป็นส่วนใหญ่ จะแสดงด้วยสีน้ำเงินอ่อน และส่วนที่เป็นแผ่นดินซึ่งได้แก่ทวีปและเกาะ
2) ส่วนที่เป็นแผ่นดิน   จะแสดงลักษณะอย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายอย่าง ได้แก่แสดง
ลักษณะภูมิอากาศ   พืชพรรณธรรมชาติ เขตประเทศ หรือชื่อเมืองหลวง เป็นต้น
 3. รีโมทเซนซิ่ง  ( remote sensing )
  รีโมทเซนซิ่ง  หมายถึงการรับสัญญาณภาพหรือสัญญาณข้อมูลตัวเลขที่เกิดขึ้นจากวัตถุหรือพื้นที่โดยที่ไม่ได้สัมผัสกับวัตถุหรือพื้นที่นั้น   เช่นการถ่ายรูปด้วยกล้องขนาด 35 มิลลิเมตรชนิดฟิล์มหรือแผ่นดิจิตอล   รูปถ่ายทางอากาศและภาพจากข้อมูลดาวเทียมซึ่งจะมีรายละเอียดดังต่อไปนี้
       3.1รูปถ่ายทางอากาศ  ( Aerial  photograph )
  รูปถ่ายทางอากาศคือรูปที่ได้จากการถ่ายด้วยกล้องถ่ายรูปที่ติดตั้งบนเครื่องบิน เพื่อใช้ในการทำแผนที่หรือสำรวจสิ่งใดสิ่งหนึ่งบนผิวโลก ทั้งสิ่งที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติและสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น
รูปถ่ายทางอากาศ มีประโยชน์ต่อการเรียนการสอนทางภูมิศาสตร์  การศึกษาทรัพยากรธรรมชาติ เมืองและหมู่บ้าน โรงงานอุตสาหกรรม  ความหลากหลายทางชีวภาพ สิ่งแวดล้อมและอื่นๆ อีกมาก เช่น
            1)การสำรวจและทำแผนที่ภูมิประเทศ
            2)การสำรวจและติดตามการเปลี่ยนแปลงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
            3)การสำรวจและติดตามการเปลี่ยนแปลงพื้นที่เกษตร การใช้ที่ดิน
            4)การวางผังเมืองและชุมชน
            5) การสำรวจและติดตามการเปลี่ยนแปลงความหลากหลายทางชีวภาพ
            6) การสำรวจแหล่งโบราณคดี
            7)การคมนาคมทางบก ทางน้ำ การทหาร
        3.2ข้อมูลจากดาวเทียม หรือภาพจากดาวเทียม  (satellite  image )
  ภาพจากดาวเทียม คือการบันทึกภาพด้วยกระบวนการ รีโมทเซนซิ่งจากดาวเทียมที่โคจรอยู่รอบโลกซึ่งเป็นการบันทึกข้อมูลระยะไกล โดยมีสถานีรับภาคพื้นดินทำหน้าที่แปลภาพและข้อมูลเหล่านั้น เพื่อนำไปประยุกต์ใช้ในด้านต่างๆ เช่น ลักษณะภูมิประเทศ   ธรณีวิทยา   อุตุนิยมวิทยา  ทรัพยากรน้ำ  การประมง  การป่าไม้ ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ เป็นต้น

  ลักษณะที่สำคัญของภาพจากดาวเทียม
  1.ได้ข้อมูลอย่างรวดเร็วและทันสมัย
  2.เป็นข้อมูลตัวเลข ซึ่งต้องนำเข้าสู่ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS) ได้โดยตรง
  3.ประหยัดงบประมาณ การสำรวจข้อมูลภาคพื้นดินหรือภาพถ่ายทางอากาศในพื้นที่ขนาดใหญ่เสียค่าใช้จ่ายสูงมากเมื่อเทียบกับภาพจากดาวเทียม
  4.ไม่จำกัดพื้นที่ เนื่องจากดาวเทียมโคจรอยู่ในอากาศ การค้นหาและบันทึกข้อมูลจึงไม่มีข้อจำกัดทางด้านภูมิประเทศและขอบเขตทางด้านการปกครอง
  ดาวเทียมที่ควรรู้จัก
  1.ดาวเทียมแลนด์แซต (Landsat )  เป็นดาวเทียมสำรวจทรัพยากรดวงแรกของโลก เดิมชื่อ เอิร์ต (ERTS  =Earth Resource Technology  Satellite - ดาวเทียมเทคโนโลยีทรัพยากรโลก  ) โดยองค์การบริหารการบินและอวกาศแห่งชาติ (Nasa )  ได้ส่งขึ้นโคจรรอบโลกเมื่อ พ.ศ 2515 ในระดับความสูงประมาณ 917 กิโลเมตร และได้ส่งเพิ่มขึ้นไปอีก 6 ดวง ปัจจุบันยังคงเหลืออยู่ในอวกาศ เพียงดวงเดียวคือ ดาวเทียมแลนด์แซต (Landsat -7 )  เป็นดาวเทียมที่ได้รับการออกแบบมาเพื่อการสำรวจภูมิภาคต่างๆบนพื้นโลก  โดยการบันทึกข้อมูลเกี่ยวกับผลผลิตทางการเกษตร การจัดการเรื่องดินและป่าไม้ การกำหนดตำแหน่งของทรัพยากรด้านพลังงาน และแร่ธาตุ  การประเมินความหนาแน่นของประชากรในเมืองต่างๆทั่วโลก
 ประเทศไทยได้เข้าร่วมโครงการกับองค์การนาซาด้วย เพื่อนำข้อมูลที่ได้ไปพัฒนาประเทศโดยเน้นทางด้านป่าไม้   การใช้ที่ดิน  ธรณีวิทยา  อุทกวิทยา และสิ่งแวดล้อม

จัดทำโดยครูสรัสนันยา  โพนสนิท โรงเรียนปิยชาติพัฒนาฯ จังหวัดนครนายก