โครงเรื่อง

       นิทานเวตาล เริ่มต้นที่เรื่องราวของพระเจ้าวิกรมาทิตย์ ในฐานะกษัตริย์แห่งสังคมอินเดียยุคโบราณองค์หนึ่ง  พระองค์ทรงเป็นกษัตริย์นามระบือสามารถทั้งการศึกและการปกครองไพร่ฟ้า แต่ถูก "โยคี" ตนหนึ่ง ซึ่งปลอมตัวเป็นพ่อค้ามาทำอุบายแยบยลใกล้ชิด และลวงพระองค์ให้หลงกล ต้องสัญญาด้วยการบำเพ็ญความ "ข่ม" คือ อดกลั้นต่อความจ้วงจาบ เย้ยเยาะของ"เวตาล" ค้างคาวตัวใหญ่ทรวดทรงหน้าตาอัปลักษณ์ดังซากศพ  ซึ่งทำหน้าที่เป็นตัวเดินเรื่อง เล่านิทานซ้อนนิทาน เป็นช่วงๆ นำพาพระเจ้าวิกรมาทิตย์เดินทางมาถึงจุดหมายที่ "โยคี" กำลังกระทำพิธีสำคัญ ซึ่งก็คือพิธีลอบปลงพระชนม์พระองค์และพระราชโอรสนั่นเอง ความเพียรพยายามในการ"ข่ม" พระองค์เองให้ "นิ่ง" เป็น และ"แกล้งโง่" เป็น รวมทั้งการรู้จักระแวดระวังพระองค์ทุกระยะทุกฝีก้าวทุกขณะจิตเป็นผลให้เวตาลผู้ทำหน้าที่ตามคำบัญชาของ "โยคี" ผู้หมายปองร้ายพระราชาล่อลวง หยามหยันพระองค์ต่างๆ นานาไม่สำเร็จ และยังเกิดความสะเทือนใจ กลับเป็นฝ่ายช่วยเหลือแนะนำพระองค์ให้พ้นภัย

        ในตอนท้ายเรื่อง น.ม.ส. ทรงไขปัญหาความเป็นมาของเรื่องราวผ่านคำพูดของเวตาลว่า "ข้าแต่พระองค์ผู้เป็นใหญ่ในหมู่นักรบ  พระองค์จะรำลึกถึงคำ ซึ่งอสูรปัดพิบาลได้ทูลไว้ว่า ผู้ใดมุ่งจะฆ่าชีวิตพระองค์ๆ อาจตัดหัวผู้นั้นเสียก่อนได้โดยครองธรรม แลในการข้างหน้าซึ่งจะเป็นไปตั้งแต่บัดนี้ พระองค์พึงปฏิบัติตามคำที่อสูรกล่าวนั้น...ข้าพเจ้าทูลให้รู้พระองค์และระวังพระองค์ให้จงหนัก"

(นิทานเวตาล, ศิลปบรรณาคาร, ๒๕๑๓ : ๓๘๒ - ๓๘๓)

         โครงเรื่องนิทานเวตาล มาลงเอยที่

         "โยคีผู้ฉลาดขุดหลุมล่อพระราชา ได้ตกหลุมที่ตัวเองทำไว้"

พระเจ้าวิกรมาทิตย์ได้ถือโอกาสนั้น "ชักพระแสงดาบออก ฟาดถูกศีรษะโยคีขาดกระเด็นไป" ที่น่าสนใจยิ่งไปกว่านี้ก็คือ น.ม.ส.ได้ทรงพระนิพนธ์บทลงท้าย นิทานเวตาลว่า

          ในทันใดนั้นมีเสียงกล่าวในอากาศว่า "บุรุษพึงฆ่าคนซึ่งตั้งใจจะฆ่าตนได้โดยครองธรรม" มีเสียงดนตรีและคำอวยชัยมาจากฟ้า ทั้งดอกไม้ทิพย์ก็ตกหล่นกล่นเกลื่อนไป อีกทั้งยังทรงรจนาช่วงสุดท้ายของเรื่องว่า พระอินทร์แวดล้อมด้วยเทพบริวารได้เสด็จมาเฉพาะพระพักตร์พระวิกรมาทิตย์และทรงประทานพรให้ตามที่ขอดังนี้ "เราให้พรแก่ท่านดังขอแลตราบใดพระอาทิตย์และพระจันทร์ยังส่องอยู่ท้องฟ้าแลฟ้ายังครอบดินตราบนั้นเรื่องนี้ปรากฎไปในโลก"

(นิทานเวตาล, ศิลปบรรณาคาร, ๒๕๑๓ : ๓๘๗-๓๘๘)

ภาพจาก http://sukumal.brinkster.net/meaploy/vetal/image/004.jpg

แหล่งที่มา    http://www.kroobannok.com/view.php?article_id=3271&page=10